نمايشگاههاي بين المللي بعنوان يكي از مجاري و كانالهاي معرفي كالاهاي توليد شده و انتقال تكنولوژي در دنيا مي تواند نقش بسيار موثري را در فرآيند توسعه صادرات غيرنفتي داشته باشد. هدف اصلي اين مقاله ،شناسايي عوامل موثر بر موفقيت نمايشگاههاي تخصصي بين المللي (صادراتي)و اولويت بندي آنها مي باشد، ابتدا با توجه به تحقيقات نظري و با جمع آوري نظرات خبرگان، انديشمندان و صاحب نظران امر نمايشگاهي و از طريق پرسشنامه خبره، متغيرها و عوامل موثر بر موفقيت نمايشگاه ها شناسايي گرديد و سپس با توزيع 300 عدد پرسشنامه اصلي در جامعه آماري و جمع آوري آن و استفاده از روش تحليل عاملي و بهره گيري از نرم افزار SPSS به شناسايي عوامل موثر بر موفقيت نمايشگاههاي بين المللي پرداخته شد و با توجه به ارزش ويژه بدست آمده از فرآيند استخراج و تجزيه و تحليل آن به چهار عامل ذيل با اولويت اول تا چهارم دست پيدا كرده ايم. غرفه سازی
1- توجه به مديريت و هدايت عملكردي نيروها و تبليغات حرفه اي و تخصصي
2- شفاف سازي براي مشاركت كنندگان و لزوم نظام حمايتي و رعايت اصول بازرگاني و نمايش كالا
3- توجه به شرايط حاكم بر جامعه و همكاري و مشاركت همه عوامل درگير نمايشگاه
4- توجه به زمان و فضاي برگزاري نمايشگاه
مقدمه
دستيابي به رشد اقتصادي پايدار و توسعه همه جانبه، نيازمند پيروي از الگوهاي مناسب توسعه اقتصادي مي باشد. تجربه كشورها، علي الخصوص شرق آسيا، بيانگر اين موضوع است كه اين كشورها از الگوي توسعه صادرات به نحو درست بهره برداري كرده اند تا به رشد اقتصادي بالا و پايدار دست يافته‎اند.
در كشور ايران براي رهايي از وابستگي به نفت ، سياست جايگزيني صادرات غيرنفتي جهت تامين ارز مورد نياز كشور يعني صنايع داخلي را تشويق به توليد كالاهاي وارداتي و صدور كالاها به ديگركشورها ، بيش از هر زمان ديگري مورد توجه قرار گرفته است. در اين زمينه هر آنچه كه بتواند به توسعه صادرات غيرنفتي كمك كند مي‎‎بايست مدنظر سياستگذاران، برنامه‎ريزان و فعالان اقتصادي قرار گيرد. يكي از ابزارهاي مهم براي رونق بخشيدن به صادرات و انجام فعاليت موثر در تبليغات و بازاريابي كالاها و خدمات، نمايشگاهها مي‎باشند. با توجه به نظرات كارشناسان اقتصادي و بازرگاني از موثرترين نمايشگاهها در توسعه صادرات غيرنفتي، برگزاري نمايشگاههاي تخصصي (صادراتي) بين المللي است . در اين مقاله ابتدا تعريف ، دسته بندي انواع نمايشگاهها ، و تشريح مختصري عوامل موثر بر موفقيت نمايشگاهها ، ارائه شده ، و پس از بررسي روش شناسي پزوهش ، در نهايت به بحث و تفسير نتايج پرداخته شده است .كه اين تحقيق به بررسي عوامل موثر بر موفقيت آن مي‎پردازد.
تعريف نمايشگاه
نمايشگاه براساس آنچه كه در فرهنگ معين آمده است. ۱- محل نمايش دادن و جاي جلوه دادن ۲- محلي كه متاعهاي بازرگاني، محصولات كشاورزي و مصنوعات كارخانه ها يا آثار باستاني را به نمايش گذارند تعريف شده است.(معین،1381،جلد6 )
در ديگر زبان ها معادل هاي زير براي آن انتخاب شده است : Fair ، Exhibition و Ausstellung، Messe (آلماني) وExposition ( فرانسوي). آنچه كه در ذهن مردم ايران از نمايشگاه متبادر مي شود، مكاني براي عرضه كالاهاي توليدي بنگاههاي اقتصادي است حال آنكه امروزه در كشورهاي پيشرفته نمايشگاه بيشتر براي رونق مبادلات و تسهيل ارتباطات تجاري بكار برده است. رسالت اصلي نمايشگاههاي
بين المللي علاوه بر موارد بالا، اصلاح، تقويت و بهبود سيستم توزيع نيز مي باشد چرا كه برخي برپايي نمايشگاه را صرفا جهت دسترسي مستقيم به مصرف كننده نهايي مي دانند. نمايشگاه ها ، نمايشهاي سازمان يافته اي از آثار هنري ، علمي ، يا صنعتي هستند كه علاقه مردم را بر مي انگيزانند ، توليدات را افزايش و تجارت را گسترش مي دهند ، يا پيشرفت يا انجام متنوعي از فعاليت ها ي مولد را نشان مي دهند ( بليت،1996 : اگونرمبي،1997: مهرسا 1374:7) بعضي از اهداف ملي صادرات و نمايشگاه ها را استفاده بهتر از منابع ملي ، پيشرفت فني ، كاهش بيكاري ، گسترش بازار به آسوي مرزها و افزايش درآمد هاي ارزي مي دانند . صاحب نظران ديگري نمايش محصولات و پيشرفت هاي جديد ، توسعه بازار ، اخذ نمايندگي و سفارش و فروش كالا ، تغيير باور ها ، بازاريابي و آزمون ايده هاي جديد را به عنوان برخي از اهداف نمايشگاهها مطرح مي كنند . (بليت و راينر ،1996 – اليانو ،2003 )
بر اساس طبقه بندي صورت گرفته نمايشگاه بين المللي را مي توان به چند دسته مختلف تقسيم كرد:
۱- نمايشگاههاي عمومي
نمايشگاههاي عمومي همانطور كه از اسمشان پيداست، در آنها عموم كالاها اعم از مصرفي و سرمايه اي در معرض نمايش گذاشته مي شود.(دیانی،1372،76 ) چنين نمايشگاههايي ممكن است در سطوح منطقه اي، كشوري و بين المللي برگزار گردد. نمايشگاه بين المللي تهران يكي ازبهترين نمايشگاههاي عمومي بود كه هر ساله تا سال 1379 تشكيل مي گرديد و از اين سال به بعد برگزاري آن لغو و به نمايشگاههاي تخصصي بين المللي تغيير وضيعت پيدا نمود.
۲- نمايشگاههاي تخصصي
نمايشگاههاي تخصصي به منظور نمايش و عرضه گروه خاصي از كالاها، مصرف كنندگان خاص و يا موضوع و تكنولوژي خاص برگزار مي شود. بطور مثال نمايشگاههايي كه جهت نمايش خودرو سواري برگزار مي گردد يكي از اين گونه نمايشگاهها است. در كشور ايران نيز جهت افزايش و تقويت صادرات كالاهاي غير نفتي توجه خاصي به اين نمايشگاهها شده است. البته بايد با تقويت روابط عمومي و انجام تبليغات بيشتر، توجه خارجيان را به اين گونه نمايشگاهها نيز بيشتر نموده تا اثربخشي اين گونه نمايشگاهها بر صادرات غير نفتي بيشتر شود. اين نمايشگاهها اهميت بيشتري نسبت به بقيه نمايشگاهها دارند و در حال حاضر حدود ۹۰% از نمايشگاههاي برگزاري در دنيا از اين نوع مي باشند.
3- نمايشگاههاي اختصاصي
نمايشگاههاي اختصاصي بيشتر جهت عرضه كالاهاي توليد شده داخلي در كشورهاي ديگر مي باشد. اين امر بيشتر به منظور تقويت و بهبود روابط تجاري ميان كشور مبداء و ساير كشورها صورت مي گيرد.
۴- نمايشگاههاي اكسپو
نمايشگاههاي اكسپو بيشتر جنبه نمايشي داشته و به لحاظ بازرگاني عملا خنثي مي باشند.(دیانی،1372، 15) در اين گونه نمايشگاهها بيشتر علوم يا تكنولوژي هاي جديد به نمايش گذاشته مي شوند. معمولا اين گونه نمايشگاهها از تخصصي ترين و پيشرفته ترين نمايشگاهها بوده و غير مستقيم در دراز مدت در اختيار تجارت قرار دارند. از مهمترين اين گونه نمايشگاهها مي توان به نمايشگاه 1998 پرتغال ، نمايشگاه 2000 هانور آلمان و نمايشگاه ۲۰۰۵ ژاپن اشاره نمود.
و در نهايت، نمايشگاههاي عرضه مستقيم كالاها مد نظر بوده كه در حال حاضر در دنيا از زمره نمايشگاه خارج شده است.(دیانی،1372، 11) البته در ايران دراسفند ماه هر سال نمايشگاه فروش پوشاك بهاره در محل دائمي نمايشگاه برگزار مي گردید كه در زمره اينگونه نمايشگاه ها بود.
عوامل موثر بر موفقيت نمايشگاههاي بين المللي تخصصي
عوامل متعددي بر موفقيت نمايشگاه ها اثر دارند. هر نمايشگاه دو بخش مرتبط و مهم دارد كه بايد با تعامل و همكاري يك ديگر موجب موفق شدن نمايشگاه شوند. اين عوامل از دو جنبه ي برگزار كنندگان و مشاركت كنندگان (غرفه داران) قابل بررسي است.